Marrëdhënia midis proteinave, peptideve dhe aminoacideve
Proteinat: Makromolekula funksionale të formuara nga një ose më shumë zinxhirë polipeptidikë që palosen në struktura specifike tre-dimensionale nëpërmjet helikave, fletëve etj.
Zinxhirë Polipeptidikë: Molekula të ngjashme me zinxhirë të përbëra nga dy ose më shumë aminoacide të lidhura nga lidhje peptide.
Aminoacidet: Blloqet themelore ndërtuese të proteinave; në natyrë ekzistojnë më shumë se 20 lloje.
Në përmbledhje, proteinat përbëhen nga zinxhirë polipeptidikë, të cilët nga ana tjetër përbëhen nga aminoacide.
Procesi i tretjes dhe absorbimit të proteinave te kafshët
Para-trajtimi oral: Ushqimi zbërthehet fizikisht duke u përtypur në gojë, duke rritur sipërfaqen për tretje enzimatike. Meqenëse në gojë mungojnë enzimat tretëse, ky hap konsiderohet tretje mekanike.
Ndarje paraprake në stomak:
Pasi proteinat e fragmentuara hyjnë në stomak, acidi gastrik i denatyron ato, duke ekspozuar lidhjet peptide. Pepsina më pas i zbërthen proteinat në mënyrë enzimatike në polipeptide të mëdha molekulare, të cilat më pas hyjnë në zorrën e hollë.
Tretja në zorrën e hollë: Tripsina dhe kimotripsina në zorrën e hollë i zbërthejnë më tej polipeptidet në peptide të vogla (dipeptide ose tripeptide) dhe aminoacide. Këto më pas absorbohen në qelizat e zorrëve nëpërmjet sistemeve të transportit të aminoacideve ose sistemit të transportit të peptideve të vogla.
Në të ushqyerit e kafshëve, si elementët gjurmë të kelatuar me proteina ashtu edhe elementët gjurmë të kelatuar me peptide të vogla përmirësojnë biodisponibilitetin e elementëve gjurmë përmes kelatimit, por ato ndryshojnë ndjeshëm në mekanizmat e tyre të absorbimit, stabilitetin dhe skenarët e zbatueshëm. Më poshtë ofrohet një analizë krahasuese nga katër aspekte: mekanizmi i absorbimit, karakteristikat strukturore, efektet e aplikimit dhe skenarët e përshtatshëm.
1. Mekanizmi i Thithjes:
| Treguesi i Krahasimit | Elemente gjurmë të kelatuara nga proteinat | Elemente gjurmë të kelatuara me peptide të vogla |
|---|---|---|
| Përkufizim | Kelatet përdorin proteina makromolekulare (p.sh., proteina bimore e hidrolizuar, proteina e hirrës) si bartës. Jonet metalike (p.sh., Fe²⁺, Zn²⁺) formojnë lidhje koordinative me grupet karboksil (-COOH) dhe amino (-NH₂) të mbetjeve të aminoacideve. | Përdor peptide të vogla (të përbëra nga 2-3 aminoacide) si bartës. Jonet metalike formojnë kelate unazore më të qëndrueshme me pesë ose gjashtë anëtarë me grupe amino, grupe karboksil dhe grupe zinxhirësh anësorë. |
| Rruga e absorbimit | Kërkojnë zbërthimin nga proteazat (p.sh., tripsina) në zorrë në peptide të vogla ose aminoacide, duke çliruar jonet metalike të kelatuara. Këto jone më pas hyjnë në qarkullimin e gjakut nëpërmjet difuzionit pasiv ose transportit aktiv nëpërmjet kanaleve jonike (p.sh., DMT1, transportuesit ZIP/ZnT) në qelizat epiteliale të zorrëve. | Mund të absorbohet si kelat i paprekur direkt përmes transportuesit të peptideve (PepT1) në qelizat epiteliale të zorrëve. Brenda qelizës, jonet metalike çlirohen nga enzimat intraqelizore. |
| Kufizime | Nëse aktiviteti i enzimave tretëse është i pamjaftueshëm (p.sh., te kafshët e reja ose nën stres), efikasiteti i zbërthimit të proteinave është i ulët. Kjo mund të çojë në prishjen e parakohshme të strukturës së kelatit, duke lejuar që jonet metalike të lidhen nga faktorë anti-ushqyes si fitati, duke zvogëluar shfrytëzimin. | Anashkalon frenimin konkurrues të zorrëve (p.sh., nga acidi fitik) dhe thithja nuk mbështetet në aktivitetin enzimatik tretës. Veçanërisht i përshtatshëm për kafshët e reja me sistem tretës të papjekur ose kafshë të sëmura/të dobësuara. |
2. Karakteristikat Strukturore dhe Stabiliteti:
| Karakteristikë | Elemente gjurmë të kelatuara nga proteinat | Elemente gjurmë të kelatuara me peptide të vogla |
|---|---|---|
| Pesha molekulare | I madh (5,000~20,000 Da) | I vogël (200~500 Da) |
| Forca e lidhjes së kelatit | Lidhje koordinative të shumëfishta, por konformiteti molekular kompleks çon në stabilitet përgjithësisht të moderuar. | Konformacioni i thjeshtë i peptideve të shkurtra lejon formimin e strukturave unazore më të qëndrueshme. |
| Aftësia kundër ndërhyrjes | I ndjeshëm ndaj ndikimit të acidit gastrik dhe luhatjeve të pH-it të zorrëve. | Rezistencë më e fortë ndaj acideve dhe alkaleve; stabilitet më i lartë në mjedisin e zorrëve. |
3. Efektet e Aplikimit:
| Treguesi | Kelatet e proteinave | Kelatet e Peptideve të Vogla |
|---|---|---|
| Biodisponueshmëria | Varet nga aktiviteti i enzimave tretëse. Efektiv te kafshët e rritura të shëndetshme, por efikasiteti ulet ndjeshëm te kafshët e reja ose të stresuara. | Për shkak të rrugës së drejtpërdrejtë të absorbimit dhe strukturës së qëndrueshme, biodisponueshmëria e elementëve gjurmë është 10%~30% më e lartë se ajo e kelateve të proteinave. |
| Zgjerueshmëria Funksionale | Funksionalitet relativisht i dobët, duke shërbyer kryesisht si bartës të elementëve gjurmë. | Vetë peptidet e vogla kanë funksione si rregullimi imunitar dhe aktiviteti antioksidues, duke ofruar efekte më të forta sinergjike me elementët gjurmë (p.sh., peptidi i selenometioninës siguron si plotësim të selenit ashtu edhe funksione antioksiduese). |
4. Skenarë të përshtatshëm dhe konsiderata ekonomike:
| Treguesi | Elemente gjurmë të kelatuara nga proteinat | Elemente gjurmë të kelatuara me peptide të vogla |
|---|---|---|
| Kafshë të përshtatshme | Kafshë të rritura të shëndetshme (p.sh., derra të mbarimit të vezëve, pula vezësh) | Kafshë të reja, kafshë nën stres, specie ujore me rendiment të lartë |
| Kosto | Më e ulët (lëndët e para janë lehtësisht të disponueshme, procesi është i thjeshtë) | Më e lartë (kosto e lartë e sintezës dhe pastrimit të peptideve të vogla) |
| Ndikimi Mjedisor | Pjesët e paabsorbuara mund të ekskretohen në feçe, duke ndotur potencialisht mjedisin. | Shkallë e lartë shfrytëzimi, rrezik më i ulët i ndotjes së mjedisit. |
Përmbledhje:
(1) Për kafshët me kërkesa të larta për elementë gjurmë dhe kapacitet të dobët tretës (p.sh., gica, zogj të vegjël, larva karkalecash), ose kafshët që kërkojnë korrigjim të shpejtë të mangësive, kelatet e peptideve të vogla rekomandohen si zgjedhje prioritare.
(2) Për grupet e ndjeshme ndaj kostos me funksion normal tretës (p.sh., bagëtitë dhe shpendët në fazën e vonë të përfundimit), mund të zgjidhen elementë gjurmë të kelatuar nga proteinat.
Koha e postimit: 14 nëntor 2025
